تاریخچه مددکاری در ایران

مروری کوتاه بر تاریخچه مددکاری اجتماعی ایران

در ایران نخستین بار در سال ۱۳۳۷ شمسی خانم ستاره فرمانفرماییان کارشناس امور اجتماعی سازمان ملل در آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی شروع به تدریس نمود.

فارغ التحصیلان بعد از ۲ سال مدرک فوق دیپلم اجتماعی می‌شدند. در سال ۱۳۴۴ شمسی مدرک فوق دیپلم به کارشناسی ارتقاء یافت و در سال ۱۳۴۹ شمسی مقطع کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی با عنوان مدیریت خدمات اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی شکل گرفت.

او اولین دانشجوی ایرانی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی بود که در آنجا لیسانس جامعه شناسی گرفت و برای گرفتن فوق لیسانس در مددکاری اجتماعی به دانشگاه شیکاگو رفت. او در سال ۱۳۳۷ مدرسه عالی مددکاری اجتماعی تهران را تأسیس کرد.

ایشان در چهارشنبه سوم خرداد ۱۳۹۱هجری شمسی در آمریکا و در ۹۱سالگی درگذشت.

علی رغم قدمت طولانی خدمات کمک رسانی به نیازمندان، ایتام و در راه ماندگان در ایران که به ایران قبل از اسلام بر می گردد اما شکل سازمان یافته و علمی آن که با شروع به کار نهادهای اجتماعی همراه بود به حدود ۶۰ سال پیش و با تاسیس ” آموزشگاه خدمات اجتماعی ” بر می گردد که با تهیه اساسنامه مدرسه خدمات اجتماعی توسط خانم ستاره فرمانفرماییان شروع به فعالیت نمود.

اولین برنامه آموزشی مددکاری اجتماعی نیز با پذیرش دانشجو در تهران شروع به کار نموده که بر اساس آن دانشجویان به مدت دو سال و با دریافت مدرک فوق دیپلم به تحصیل اشتغال داشتند. اما از سال ۱۳۴۴ این دوره به چهار سال افزایش یافت و فارغ التحصیلان این رشته با دریافت مدرک کارشناسی خدمات اجتماعی فعالیت خود را در زمینه های شغلی مرتب آغاز می کردند.

اولین دوره تحصیل در مقطع فوق لیسانس به سال ۱۳۴۹ بر می گردد که با عنوان مدیریت خدمات اجتماعی به آموزش و تربیت مددکاران اجتماعی متخصص به منظور حضور در بخش های رفاهی و موسسات خدمات اجتماعی اهتمام می ورزیدند. پس از انقلاب و با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی این رشته تعطیل شد و در ذیل شاخه علوم اجتماعی و تحت عنوان ” خدمات اجتماعی” قرار گرفت.

با اتمام جنگ تحمیلی و خسارت های زیان بار ناشی از جنگ ضرورت حضور مددکاران اجتماعی در ارایه خدمات به گروههای هدف، فقرا و نیازمندان بیش از پیش احساس شد. در نتیجه در سال ۱۳۷۰ مصوب شود که رشته مددکاری اجتماعی در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تاسیس گردد. بنابراین در سال ۱۳۷۳ اولین دوره فارغ التحصیلان این رشته در مقطع کارشناسی موفق به دریافت مدرک کارشناسی شدند.

در سال ۱۳۷۸ نیز با توجه به نیاز کشور به فارغ التحصیلان مقطع دکتری طرح آن تنظیم و به وزارت بهدشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شد.

دانشگاه های دارای رشته مددکاری اجتماعی

در حال حاضر این رشته در دانشگاه های سراسری (روزانه، شبانه)، پیام نور، غیر انتفاعی، آزاد و علمی کاربردی دانشجو می پذیرد.

علاوه بر این دانشگاه ها ، وزارت بهداشت نیز سالیانه از طریق آزمون مربوطه ، پذیرش دانشجو در رشته مددکاری اجتماعی در مقاطع مختلف را دارد .

ظرفیت های این رشته در دانشگاه های مختلف و بر اساس مقاطع تحصیلی متفاوت است

آینده شغلی مددکاری اجتماعی

آینده شغلی مددکاری اجتماعی

آینده حرفه مددکاری اجتماعی در ایران با توجه به تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور، بسیار امیدوارکننده و پر چالش است. از یک سو، افزایش مشکلات اجتماعی مانند فقر، بیکاری، اعتیاد، طلاق، خشونت و بیماری‌های روانی، نیاز به مددکاران اجتماعی را بیش از پیش احساس می‌شود. از سوی دیگر، توسعه نهادهای اجتماعی، افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل اجتماعی و اهمیت خدمات مددکاری، فرصت‌های شغلی جدیدی را برای مددکاران اجتماعی ایجاد می‌کند.

عوامل موثر بر آینده حرفه مددکاری اجتماعی در ایران:

• تغییرات جمعیتی: افزایش جمعیت سالمند، تغییر ساختار خانواده و مهاجرت‌ها، نیاز به خدمات تخصصی مددکاری را افزایش می‌دهد.
• توسعه شهرنشینی: مشکلات ناشی از شهرنشینی مانند آلودگی محیط زیست، ازدحام جمعیت و کاهش تعاملات اجتماعی، نیاز به مداخلات مددکاری را ضروری می‌سازد.
• توسعه فناوری اطلاعات: استفاده از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات مددکاری، امکان دسترسی به خدمات برای افراد بیشتری را فراهم می‌کند.
• تغییرات در سیاست‌های اجتماعی: تغییر سیاست‌های دولت در حوزه رفاه اجتماعی، می‌تواند بر فرصت‌های شغلی و نوع خدمات ارائه شده توسط مددکاران اجتماعی تأثیرگذار باشد.
• افزایش آگاهی عمومی: افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل روانشناختی و اجتماعی، باعث می‌شود افراد بیشتری به دنبال کمک از مددکاران اجتماعی باشند.

چالش‌های پیش روی حرفه مددکاری اجتماعی در ایران:

• کمبود نیروی متخصص: کمبود نیروی متخصص و آموزش ندیده در حوزه مددکاری اجتماعی، یکی از مهمترین چالش‌های این حرفه است.
• کمبود منابع مالی: محدودیت‌های بودجه‌ای، مانع از ارائه خدمات با کیفیت به تمامی افراد نیازمند می‌شود.
• عدم شناخت کافی از نقش مددکار اجتماعی: بسیاری از افراد از نقش و وظایف مددکار اجتماعی آگاهی کافی ندارند.
• کمبود زیرساخت‌های مناسب: نبود مراکز مشاوره و خدمات اجتماعی کافی، دسترسی به خدمات مددکاری را برای بسیاری از افراد دشوار می‌کند.

فرصت‌های پیش روی حرفه مددکاری اجتماعی در ایران:

• توسعه بخش خصوصی: ایجاد کلینیک‌های مشاوره خصوصی و مراکز خدمات اجتماعی توسط مددکاران اجتماعی، فرصت‌های شغلی جدیدی را ایجاد می‌کند.
• همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد: همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد، امکان ارائه خدمات به گروه‌های آسیب‌پذیرتر را فراهم می‌کند.
• توسعه آموزش‌های تخصصی: برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی و به‌روزرسانی دانش مددکاران اجتماعی، کیفیت خدمات ارائه شده را بهبود می‌بخشد.
• استفاده از فناوری اطلاعات: استفاده از فناوری اطلاعات در ارائه خدمات مددکاری، امکان دسترسی به خدمات برای افراد بیشتری را فراهم می‌کند.

آینده شغلی مددکاران اجتماعی در ایران:

آینده شغلی مددکاران اجتماعی در ایران، با توجه به نیازهای روزافزون جامعه و توسعه خدمات اجتماعی، بسیار روشن است. مددکاران اجتماعی می‌توانند در حوزه‌های مختلفی مانند بهداشت روان، خانواده، کودکان، سالمندان، اعتیاد، بیکاری و ... فعالیت کنند. همچنین، می‌توانند در سازمان‌های دولتی، خصوصی، NGOها و مراکز آموزشی مشغول به کار شوند.

برای موفقیت در این حرفه، مددکاران اجتماعی باید:

• دانش و مهارت‌های تخصصی خود را به‌روز نگه دارند.
• با آخرین روش‌های مداخله و درمان آشنا باشند.
• توانایی کار گروهی و ارتباط موثر داشته باشند.
• خلاق و نوآور باشند.
• به ارزش‌های انسانی و حقوق بشر پایبند باشند.

در نهایت، می‌توان گفت که حرفه مددکاری اجتماعی در ایران، با وجود چالش‌ها، آینده‌ای روشن دارد. با توجه به اهمیت این حرفه در بهبود کیفیت زندگی افراد و جامعه، سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند نتایج بسیار مثبتی به همراه داشته باشد.